the-way-to-art: Myth and belief in sacred objects in Buddhism

Myth and belief in sacred objects in Buddhism

มายาคติกับความเชื่อทางวัตถุในพุทธศาสนา

มายาคติ หมายเลข 6 (หน้ากาก) 150x150 ซม.

วัตถุต่างๆที่มีความเกี่ยวข้อง เชื่อมโยงกับศาสนา ย่อมมีมายาคติเกิดขึ้นควบคู่กันไปเสมอ เพราะมายาคติ คือ “การสื่อความหมายด้วยคติความเชื่อทางวัฒนธรรมแต่ถูกกลบเกลื่อนให้เป็นที่รับรู้เสมือนว่าเป็นธรรมชาติ" รวมถึงการทำงานของมายาคติ คือ “การเข้าไปครอบงำความหมายเชิงผัสสะและประโยชน์ใช้สอยของสรรพสิ่ง แล้วทำให้มันสื่อความหมายใหม่ในอีกระดับหนึ่งซึ่งเป็นความหมายเชิงค่านิยมและอุดมการณ์” แต่ทั้งนี้ ก็มิได้หมายความว่ามายาคติเป็นการโกหกหลอกลวงแบบปั้นน้ำเป็นตัวหรือการโฆษณาชวนเชื่อที่บิดเบือนข้อเท็จจริง มายาคติมิได้ปิดอำพรางสิ่งใดทั้งสิ้น ทุกอย่างปรากฏต่อหน้าเราอย่างเปิดเผย แต่เราต่างหากที่คุ้นชินกับมันจนไม่ทันสังเกตว่ามันเป็นสิ่งประกอบสร้างขึ้นทางวัฒนธรรม...”

จุดเริ่มต้นทางความคิดจากปรัชญาของ Roland Barthes ในเรื่อง มายาคติ (mythologies) ดังกล่าวเป็นที่มาของการสร้างสรรค์ผลงานจิตรกรรมสื่อประสมชุด มายาคติกับความเชื่อทางวัตถุในพุทธศาสนา โดย ศุภวัฒน์ วัฒนภิโกวิท ได้หยิบยกเอาเรื่องราว เนื้อหาที่เกี่ยวข้องกับคติความเชื่อและมายาคติทางวัตถุ ทางพิธีกรรมในพุทธศาสนา มาอธิบาย เปรียบเทียบ โต้แย้งกับแนวคิดเรื่อง มายาคติ (ตามทฤษฎีของ Roland Barthes) ที่ครอบงำการสื่อความหมายในตัววัตถุจากคติความเชื่อ ค่านิยมและอุดมการณ์ โดยนำเอาปรัชญาของทั้งสองมาศึกษาถึง ความคิด-ความเชื่อ-ปรัชญา ในประเด็นของมายาคติกับความเชื่อทางวัตถุในพุทธศาสนา

ตัวผลงานจิตรกรรมถูกถ่ายทอดในแนวทางเหมือนจริง (Realism) โดยมีวิธีคิดและการนำเสนอในลักษณะของงาน Conceptual Art อันเป็นรากฐานสำคัญต่อความคิดในการสร้างสรรค์ผลงาน การประสมประสานของทั้งสองแนวงานทางศิลปะนี้ ศุภวัฒน์ได้ให้นิยามในผลงานของตัวเองว่าเป็นงาน Conceptual Painting ที่มีวิธีการสร้างสรรค์ทางจิตรกรรม (Painting) แต่มีวิธีคิด วิธีอ่าน วิธีแสดงตัวงานจิตรกรรมในลักษณะที่เป็นงานแนวความคิด (Conceptual Art)

มายาคติ หมายเลข 6 (หน้ากาก) 150x150 ซม.

แนวความคิดในการนำเสนอของศุภวัฒน์นั้น เป็นการสะท้อนมุมมองหนึ่ง ความคิดหนึ่ง ที่บุคคลใดก็ตามเมื่อตระหนักรับรู้ถึงจุดประสงค์และมายาคติของวัตถุ ของพิธีกรรมนั้นๆแล้ว ก็ไม่ควรไปยึดติดหรือหลง ถือเอาความเชื่อที่เป็นมายาคติครอบงำอยู่ผิวนอก (กระพี้) มาเป็นสาระสำคัญ เปลือกทางคติความเชื่อบางส่วนนี้นับได้ว่าอันตรายและเป็นปัญหาสำหรับผู้ที่ไม่เข้าใจในเนื่อแท้ของสิ่งเหล่านี้ ซึ่งไม่เคยมองให้ลึกลงไปในเหตุของวัตถุ เหตุของการกระทำ เหตุของพิธีกรรมนั้นๆ โดยการทำความเข้าใจมองให้เห็นธรรมในพิธีกรรม มองให้เห็นธรรมในวัตถุ มองให้เห็นธรรมเป็นธรรมชาติ อันเป็นแก่นสารและเป็นเป้าหมายที่แฝงเร้นของในตัววัตถุและพิธีกรรมมากกว่าแค่ตัวมายาคติทางความเชื่อที่ครอบงำจนเกิดเป็นความเคยชิน เป็นกำแพงที่ขวางกั้นปัญญาและสุนทรีย์ในการทำความเข้าใจถึงนัยยะต่างๆที่ซ้อนเร้นอยู่ภายใน

ในการสร้างสรรค์ผลงานชุดนี้ ศิลปินมีความมุ่งหมายและวัตถุประสงค์ที่จะให้ผลงานเป็นสื่อสะท้อนไปให้เห็นถึง สาระที่จริงแท้ในตัวศิลปะวัตถุและพิธีกรรมที่มีความเกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนา โดยมุ่งหวังเพื่อการจรรโลงจิตใจให้ผู้คนหวนคิดถึงความจริงแท้ที่อยู่ลึกลงไปในตัววัตถุ ตัวพิธีกรรม อันเป็นสัจธรรม มีความบริสุทธิ์ด้วยตัวมันเองโดยมีคติความเชื่อหรือมายาคติบางส่วนที่เป็นสิ่งชักนำ ปูพื้นฐานในการทำความเข้าใจในเนื้อหาสาระที่ลึกซึ้งขึ้นต่อไป

มายาคติ หมายเลข 3 120x120 ซม.

ทัศนะเบื้องต้นที่ได้กล่าวมา มีแนวความคิดที่ตั้งอยู่บนเจตนาดี มายาคติกับรูป-วัตถุในพุทธศาสนา ณ ที่นี้ มิได้ต้องการปฏิเสธหรือต่อต้าน วัตถุหรือพิธีกรรมต่างๆ สิ่งเหล่านี้ต้องดำรงอยู่เพราะมีความสำคัญเปรียบเสมือนบันไดขั้นแรกที่จะก้าวไปสู่ขั้นที่สูงขึ้น การนำเสนอในนัยยะของศุภวัฒน์นี้ เป็นการสะท้อนมุมมองและความคิดหนึ่ง ที่เมื่อบุคคลได้ตระหนักรับรู้ถึงมายาคติที่แฝงอยู่ในวัตถุ ในพิธีกรรมนั้นๆแล้ว ก็ไม่ควรไปยึดติดถือเอาความเชื่อนี้มาเป็นสาระสำคัญจนเกินไป แต่ควรมองให้ลึกลงไปถึงความจริงแท้ในตัววัตถุ ตัวพิธีกรรม

ทั้งนี้ ตัวศิลปินเองหวังว่าผลงานจะสามารถสะท้อน กระตุ้นเตือนในเรื่องของความงาม ความจริงแท้ต่อวัตถุต่างๆได้ นอกเหนือไปจากวัตถุที่มีความเกี่ยวข้องกับศาสนา ซึ่งจะเป็นสิ่งดีที่ทำให้บุคคลมีความเข้าใจในเรื่องมายาคติที่ครอบงำการสื่อความหมายของสิ่งต่างๆได้อย่างลึกซึ้ง หลากหลาย สามารถนำความรู้และทัศนะ มุมมองในการมองวัตถุที่ได้จากผลงานไปประยุกต์ใช้ในการมองวัตถุ เหตุการณ์ต่างๆได้อย่างลึกซึ้ง เข้าใจในเนื้อแท้ของสารที่สื่อออกมา ไม่ว่าวัตถุนั้นๆจะถูกปรับเปลี่ยนที่อยู่หรือบทบาท หน้าที่ไปอย่างไรก็ตาม